Transcriptie
Een groot misverstand dat ik regelmatig tegenkom is dat seniorhonden altijd slomer en trager worden naarmate ze ouder worden. En dat kan ook, maar heel vaak is er iets anders aan de hand als de hond beduidend minder actief wordt. In deze aflevering ga ik het hebben over de belangrijkste reden daarvoor, die vaak over het hoofd gezien wordt.
Hey, wat leuk dat je luistert naar de Hond op Leeftijd podcast. Deze podcast gaat over alles wat te maken heeft met het leven met en zorgen voor een ouder wordende hond. Ik ben Leida Visee, dierenarts met meer dan 30 jaar ervaring.
De laatste 21 jaar heb ik me in mijn eigen praktijk vooral gericht op honden en dan met name honden in de tweede helft van hun leven. Honden met levenservaring zeg maar. Met deze podcast wil ik mijn kennis en ervaringen delen om je te helpen de gouden jaren van jouw trouwe vriend zo leuk en gezond mogelijk te maken.
Elke aflevering duiken we in verschillende aspecten van het ouder worden van honden. Van voeding en beweging tot medische zorg en het omgaan met ouderdomskwalen. Ik hoop dat deze podcast een bron van steun en inspiratie voor je zal zijn, terwijl je samen met je hond deze bijzondere levensfase doorloopt.
Dit is aflevering 2, waarin ik het ga hebben over de vroege signalen dat er sprake kan zijn van pijn. Veel mensen gaan ervan uit dat honden minder actief worden, meer slapen, minder interesse hebben in spelen naarmate ze ouder worden.
Maar veel van de dingen die we beschouwen als gewoon ouder worden, kunnen ook vroege signalen van pijn zijn. Signalen die we makkelijk over het hoofd zien. En in deze aflevering ga ik dat voor je uitdiepen.
De meeste mensen denken dat ze het meteen zouden merken als hun hond pijn had. We denken dat de hond wel zal piepen of kreunen of we zien de hond manken of weigeren om bepaalde dingen te doen. Maar chronische pijn, pijn die als een ongemakje begint en langer aanwezig is, toont bij honden veel subtieler, vooral in de vroege stadia.
En omdat het zich langzaam opbouwt, is het makkelijk om te missen. Wij zelf lopen ook niet altijd meteen met een pijntje te koop. Denk maar eens terug aan een moment waarop je je niet lekker voelde.
Misschien had je hoofdpijn of spierpijn na een zware workout ofzo. Waarschijnlijk heb je dat ook niet meteen aan iedereen om je heen verteld. In plaats daarvan paste je je aan.
Je deed wat rustiger aan, je vermeed verlichting of harde geluiden. En honden doen precies hetzelfde, maar dan nog subtieler dan wij. En een andere belangrijke reden waarom we pijnsignalen missen, is dat ze er dus vaak uitzien als normaal ouder worden.
Wanneer een oudere hond wat meer slaapt of niet meer op de bank springt of aarzelt voordat hij de trap opgaat, dan denken we meestal dat hij gewoon wat langzamer wordt met de jaren. En natuurlijk brengt ouder worden bepaalde veranderingen met zich mee. Dus we gaan kijken of we dat kunnen onderscheiden.
We kunnen er niet van uitgaan dat we pijn zouden opmerken als janken of piepen. Ik hoor weleens, hij piept niet, dus hij heeft geen pijn. Maar zo werkt chronische pijn niet.
Bij acute pijn, zoals wanneer een hond op iets scherp stapt of een blessure oploopt, dan kun je inderdaad soms een geel of een piep horen, maar zelfs dan niet eens altijd. Maar bij langdurige pijn, zoals bij artrose, zie je niet dezelfde reactie. In plaats daarvan passen honden zich aan.
Ze gaan anders bewegen, ze kiezen een andere slaaphouding en hun gedrag kan zeer zeker veranderen. En de uitdaging is om deze veranderingen te herkennen voor wat ze werkelijk zijn. En het is heel makkelijk om pijn over het hoofd te zien.
Simpelweg omdat het zo geleidelijk gaat. Als een hond vandaag niet op bed wil springen, dan denken we daar misschien niet veel over na. Een paar maanden later aarzelt hij voordat hij de trap oploopt, maar hij komt er uiteindelijk nog steeds, dus we maken ons niet echt zorgen.
En voor we het weten is zijn dagelijkse routine veranderd. Maar omdat het zo geleidelijk ging, leggen we de link niet. En daarom is het zo belangrijk om te weten waar je op moet letten.
Een van de meest voorkomende vroege signalen van pijn is de afname van activiteit. Je hond kan langzamer gaan lopen tijdens de wandelingen, waardoor een rondje dat normaal een half uur duurde nu misschien 45 minuten kost. In plaats van enthousiast vooruit te rennen, loopt hij nu misschien achter je.
Honden met gewrichtspijn of ongemak willen vaak echt nog wel, maar het lichaam werkt gewoon niet meer zo mee. En ze kunnen dan langzamer gaan lopen, vaker pauzes nemen of aangeven een kortere route te willen lopen. Als dat een keer gebeurt, is dat niet meteen iets om je zorgen over te maken, maar het is wel iets om voor jezelf te noteren.
Ook kan er in een situatie van pijn het lontje korter worden. De hond kan prikkelbaarder worden. Als de hond bijvoorbeeld van je weg kijkt als je bepaalde plekken aanraakt, of zelfs een lipje optrekt of misschien zelfs wel gromt, dan kan dat een duidelijk teken van pijn zijn.
Die hond kan snauwen als een andere hond tegen hem aanloopt, of zelfs andere honden vermijden. Vooral bijvoorbeeld stuiterige, wild spelende puberhonden. Die worden vaak als eerste weggesnauwd.
Pijn maakt alles gewoon lastiger. En net zoals wij sneller geïrriteerd zijn als we pijn hebben, kunnen honden dat ook hebben. Sommige eigenaren zien dit als een karakterverandering die hoort bij het ouder worden.
Dan hoor je dingen als Hij begint echt een chagrijnig oud mannetje te worden. En dat is dan meestal met een toegeeflijk lachje. Maar plotselinge veranderingen in temperament zijn bijna altijd een teken dat er iets niet in orde is.
Je hond kan ook meer teruggetrokken worden. Als je hond altijd van knuffelen hield en zich nu vaker afzondert, dan kan dat een teken van pijn zijn. Veel honden trekken zich terug als ze zich niet lekker voelen.
Ze gaan in een andere kamer liggen of in de gang. Ze vermijden speelmomenten of ze blijven vaker in hun mand liggen.
Een ander signaal kan overmatig likken zijn.
Honden met pijn likken nogal eens het gebied dat pijn doet. Als ze erbij kunnen in elk geval. Dat kan een gewricht zijn, een poot of een ander lichaamsdeel.
En als ze de exacte plek niet precies kunnen bereiken, dan kunnen ze een nabijgelegen gebied likken. Likken stimuleert het ontstaan van natuurlijke pijnstillers in het lichaam. Maar als een hond obsessief begint te likken, vooral op één plek, dan kan het een teken zijn dat er iets niet in orde is.
Denk maar bijvoorbeeld aan hoe wij instinctief een pijnlijke plek vasthouden of erover wrijven. En likken is de manier waarop een hond precies datzelfde doet. Veel mensen associëren poten likken met allergieën en dat kan het ook zeer zeker zijn.
Maar als de hond maar aan één poot of aan één gewricht likt, dan is een allergie toch echt niet zo heel erg waarschijnlijk. Wat je ook kunt merken is dat er slaapproblemen ontstaan. Sommige honden kunnen moeite hebben om ‘s nachts een comfortabele houding te vinden.
En je merkt dan misschien dat ze onrustig worden, steeds opstaan, van positie veranderen, weer gaan verliggen. We kunnen ons dat ook echt wel voorstellen. Gewrichts- of spierpijn of wat we noemen weke delen pijn, dus pijn in spieren, pezen of banden, kan het moeilijk maken om een lange tijd in één houding te liggen.
En honden die moeite hebben om een goede slaaphouding te vinden, kunnen dus last hebben van chronische pijn.
Dit waren een aantal dingen die je in het gedrag zou kunnen zien. Maar er zijn ook fysieke signalen die je aan het lichaam en aan de manier van bewegen kunt zien.
Een allereerste, hele duidelijke, is natuurlijk mank lopen, kreupelheid. Eén of meer poten echt ontlasten. Maar tegen de tijd dat een hond daadwerkelijk mank loopt, is er al behoorlijk wat pijn.
Mank lopen, kreupel zijn, is beslist geen vroeg signaal van pijn. Het is een laat signaal. Honden zijn ontzettend goed in het compenseren van ongemak.
Dus wanneer kreupel lopen duidelijk zichtbaar wordt, dan betekent dat dat het probleem echt al een poosje speelt. Net zoals mensen bijvoorbeeld hun schouders optrekken of anders gaan lopen wanneer ze pijn hebben. We gaan compenserend lopen om het pijnlijke gewricht te ontzien, doen honden dat ook.
En wat kunnen we dan bijvoorbeeld zien? We kunnen een bolle rug zien. Dat kan een teken van rugpijn zijn. Het kan overigens ook een teken van buikpijn zijn.
Een lage kophouding. Honden met nek- of rugpijn houden hun kop vaak lager dan normaal.
Een lage of geknepen staart zien we ook nogal eens als teken van ongemak of spanning.
En het gewicht anders verdelen. Honden die meer gewicht op hun voorpoten plaatsen, kunnen bijvoorbeeld last hebben van heuppijn, pijn in de achterhand. Of pijn in de knieën. Dat is niet altijd voor een eigenaar makkelijk te herkennen, maar soms ook wel.
Veel hijgen is een volgende aanwijzing.
Als je hond hijgt, terwijl hij niet actief is en het ook niet heel heet is, dan kan pijn heel goed de oorzaak zijn. We zien dan bijvoorbeeld hijgen in rust of in een koele omgeving. Je kunt een versnelde ademhaling zien, zelfs als de hond ligt.
En soms kan de hond vanuit rust zomaar ineens van positie veranderen, gaan zitten en gaan zitten hijgen. En dat is een hele duidelijke aanwijzing dat er zeer waarschijnlijk sprake is van pijn.
We kunnen ook moeite met opstaan of juist gaan liggen zien.
Dat kunnen we zien als moeite hebben om je overeind te duwen vanuit een liggende positie. Het is dan een hijs om omhoog te komen. En na een paar passen lopen lijkt het allemaal weer te gaan. Dat wordt opstartpijn genoemd en dat is een klassiek teken van gewichtsproblemen.
Daarnaast kunnen we, als het al een poosje bestaat, soms een vermindering van bespiering zien. Want pijn verandert de manier waarop een hond beweegt en na verloop van tijd kan dat leiden tot spierverlies.
Als een hond een pijnlijke poot ontlast of zijn gewicht naar één kant verplaatst, dan worden de spieren in het aangedane gebied minder gebruikt. En met spieren is het, zoals met wel meer dingen, use it or lose it. Dus de niet gebruikte spieren nemen af.
Dus als één poot of één kant van het lichaam dunner lijkt dan de andere, is dat altijd een teken dat dat lichaamsdeel al langere tijd niet optimaal wordt gebruikt. En zelfs als een hond niet zichtbaar kreupel loopt, kan hij nog steeds anders bewegen om pijn te vermijden. Als bijvoorbeeld beide heupen artrose hebben, dan zullen ze allebei pijn doen, waardoor de hond niet per se één poot ontlast.
Dat kan niet, omdat allebei de pootjes pijn doen. Dus hij kan niet offloaden naar de andere kant. Nou, wat zou je dan kunnen zien, bijvoorbeeld kortere passen aan één kant, aan voor- of achterkant.
Of kortere passen eigenlijk met alle pootjes, waardoor het er kort, stijf en ongemakkelijk uitziet.
Soms kun je een konijnenheupje zien met de achterpoot tijdens het rennen. En soms zie je de heupen echt een beetje zwaaien of een ongewone gewichtsverplaatsing.
Een ander iets waar je op kunt letten, dat zijn de nagels. En vooral als je ongelijke nagels ziet. De nagels van een hond slijten op min of meer natuurlijke wijze door beweging.
Vaak niet genoeg, waardoor we moeten knippen, maar dat is een heel ander verhaal en dat is nu niet voor deze podcast. Maar als de nagels aan één poot merkbaar langer zijn dan de andere nagels aan een andere poot, dan kan dat betekenen dat je hond die poot niet volledig belast. Het tegenovergestelde kan juist ook gebeuren.
Een hond die zijn poot niet goed optilt door pijn, kan de nagels aan die kant juist sneller afslijten door slepen. Dan slijt het aan één poot dus sneller af dan aan de andere kant.
En ook een heel interessante aanwijzing kan veranderingen in de vachtstructuur zijn.
Dat zit zo. Wanneer een hond pijn heeft, past hij zijn manier van bewegen aan. Hij gaat compenseren om ongemak te vermijden.
Dat veroorzaakt veranderingen in de spierspanning en dat beïnvloedt ook de fascia, het onderhuidse bindweefsel dat door het hele lichaam loopt. En die veranderingen kun je soms zien in de vacht.
Dan zie je onregelmatige patronen of een onregelmatige structuur in de vacht. Dan zie je bijvoorbeeld haren of plukjes haar op bepaalde plekken die uitsteken.
En bij een hond met een langere vacht of krullen of een ruwharige vacht kun je soms platliggende plekken zien.
En andersom kunnen er juist ook krullende plekken ontstaan in een normaal gladde vacht. Je kunt soms asymmetrische vachtveranderingen zien. Dat het er aan een kant anders uitziet dan aan de andere kant en dat duidt op een disbalans.
En eentje die ik heel regelmatig zie is het ontstaan van een soort kraag. Een leeuwenmaneneffect vooral rond de schouders. En dat zie je nogal eens wanneer de achterpoten zwakker worden en de hond zijn voorpoten extra belast om dat te compenseren.
Dus al zie je niet zozeer aan het bewegen dat de hond zijn achterpoten ontlast en de voorpoten meer gebruikt. Wanneer die leeuwenmanen effect ontstaat dan is dat absoluut een indicatie dat dat wel is wat er gebeurt. De achterpoten worden ontlast en de voorpoten worden meer gebruikt.
En deze veranderingen in de vacht vertellen een verhaal over hoe je hond zijn lichaam gebruikt.
Op dit punt denk je misschien oké, ik herken sommige van deze signalen bij mijn hond, maar wat nu? Wat doe ik dan? Het goede nieuws is dat er zeker dingen zijn die je kunt doen om erachter te komen wat er aan de hand is. En de allereerste is observatie, waarnemen, word een detective.
Let goed op de dagelijkse gewoonten van je hond. Ik geloof er absoluut in dat als je je bewust bent van de subtiele of soms iets minder subtiele signalen waar we het nu toe over gehad hebben, dat je veel eerder zult opmerken wanneer er iets speelt. Het is niet mijn bedoeling dat je hier obsessief mee bezig gaat zijn hoor.
Het leven is er om geleefd te worden en niet om constant te piekeren. Maar ik wil wel heel graag dat je pijnbewustzijn altijd ergens op de achtergrond in je hoofd aanwezig hebt.
Hoe doe je dat allemaal? Je observeert bewegen, je let hoe ze opstaan, lopen, zitten en gaan liggen.
Je let op hun activiteitsniveau. Bewegen ze langzamer? Vermijden ze bepaalde activiteiten? En je let op de kleinere veranderingen, zoals vaker likken op één plek, andere slaapposities, twijfelen voordat ze ergens opspringen. En een van de beste manieren om veranderingen bij te houden, ik heb het in de vorige podcast ook al gezegd, is door een simpel dagboek bij te houden.
Schrijf gewoon alles wat je opvalt op met een datum erbij of noteer het in je telefoon, in de agenda in je telefoon. Bijvoorbeeld aarzelde voordat hij de trap opging. Leek wat stijf na het liggen.
En na verloop van tijd kunnen dan patronen zichtbaar worden die niet direct opvallen van dag tot dag.
En ik heb het er ook hier in de vorige podcast ook al over gehad. Ik ben een groot fan van het regelmatig op video zetten van je hond.
Zeker als je denkt dat er iets is veranderd. Soms legt de camera dingen vast die je met het blote oog niet direct opmerkt. En dan kan het terugkijken van beelden enorm nuttig zijn.
En verder, vertrouw op je instinct. Jij kent je hond het best. Als er iets niet goed voelt, vertrouw dan op dat gevoel.
Ook als anderen je zorgen afdoen als, joh, stel je niet zo aan, het is overdreven, toch niks aan de hand. En jij hebt nog steeds het idee dat er iets niet klopt. Luister dan naar je intuïtie en zoek hulp.
Op dit punt denk je misschien, oké, als ik vermoed dat mijn hond pijn heeft. Is dan de logische volgende stap naar de dierenarts gaan? Ja, dat is absoluut de juiste stap. Maar, ik heb wel een maar.
Er zijn een paar uitdagingen. Want het vaststellen van milde tot matige pijn bij honden kan behoorlijk moeilijk zijn. Zelfs voor ervaren dierenartsen.
Hoe komt dat? De meeste honden zijn op zijn minst een beetje gespannen of opgewonden bij de dierenarts. En een heleboel honden zijn ronduit doodsbang. Maar zelfs bij honden die blij naar binnen lijken te lopen, die honden verkeren wel degelijk vaak in een verhoogde staat van alertheid.
Het mooie Engelse woord arousal daarvoor. Die adrenalinekick, die kan tijdelijk pijn onderdrukken. Waardoor ze zich soepeler bewegen dan thuis.
En het is niet zo dat ze dan bewust iets maskeren. Ze voelen het ook echt daadwerkelijk op dat moment niet. Omdat de stress die ze ervaren, het bewust worden van pijn in de hersens gewoon blokkeert.
Verder hebben de meeste dierenartsen praktijken gladde vloeren. En dat beïnvloedt de beweging. En dat kan het moeilijk maken om een afwijkend looppatroon of subtiele bewegingsafwijkingen goed te beoordelen.
En tenslotte hebben dierenartsen uiteindelijk maar beperkte tijd om hun hond in de kliniek te observeren. En pijnsignalen kunnen nou eenmaal subtiel zijn. Daar hebben we deze hele podcast al over.
En sommige honden worden wel degelijk ook heel stoïcijns tijdens hun onderzoek. Die zijn vastbesloten om helemaal niets te laten merken, maar dat betekent niet dat ze geen pijn hebben.
Dus hoe zorg je er dan voor dat je dierenarts wel het volledige beeld krijgt? Je voelt hem al aankomen waarschijnlijk.
Help je dierenarts om te zien wat jij thuis ziet. Dat is waarom het zo belangrijk is om je observaties thuis en tijdens wandelingen op te schrijven. Om dat pijn zo lastig te beoordelen is in de klinische setting van de dierenartspraktijk zijn je eigen observaties ontzettend waardevol.
Jij bent degene die je hond dagelijks ziet en de veranderingen opmerkt die een dierenarts in een kort consult misschien mist. De beste manier om je zorgen duidelijk te maken is door met concrete informatie te komen. Wat kun je dan meenemen naar je dierenartsafspraak? Je logboek, je geschreven logboek.
Als je gedragsveranderingen hebt bijgehouden, zoals aarzelingen bij de trap of moeite met opstaan, dan is dat heel waardevol. Foto’s van ongebruikelijke houdingen. Als een hond op een rare manier ligt of zit, dan kan een foto subtiele houdingsveranderingen duidelijk zichtbaar maken.
Soms is het gewoon heel lastig om iets te omschrijven en dan weet je niet meer of het nou links of rechts was. Zat hij op zijn linkerbil of zat hij op zijn rechterbil? En als je dan een foto hebt, dan kun je het laten zien. En dus, wat ik al noemde, de video’s van bewegen thuis en buiten.
Beelden van hoe je hond beweegt in zijn vertrouwde omgeving, zoals opstaan, lopen, trap lopen, op de bank springen, van de bank afspringen, die kunnen pijn gerelateerde veranderingen laten zien die in de kliniek gewoon niet zichtbaar zijn. In sommige gevallen kan het heel nuttig zijn om je hond eerst te laten beoordelen door een bewegingsspecialist. Zoals een fysiotherapeut, een chiropractor, een osteopaat, een massagetherapeut, een T-touch practitioner.
Voordat je naar de dierenarts gaat of als aanvulling op een dierenartsbezoek. Want het type therapeuten die ik noemde, dat zijn specialisten die zijn opgeleid met kennis over hoe het lichaam beweegt. Terwijl je een reguliere dierenarts best kunt vergelijken met een huisarts, een algemeen huisarts die eigenlijk alle orgaansystemen moet behandelen en weet van moet hebben.
En daardoor is subtiele beweging gerelateerde pijn vaak niet de primaire focus van de gemiddelde eerstelijns dierenarts. En dat kan ook nuttig zijn omdat zo’n sessie bij een bewegingstherapeut heel vaak minder stressvol is. Honden zijn meestal wat rustiger in die setting, waardoor dus veranderingen, moeilijkheden met die bewegingen makkelijker te herkennen zijn.
En zoals ik net zei, deze therapeuten richten zich op de biomechanica. Ze zijn getraind om de houding, spierspanning, compenserende bewegingspatronen te beoordelen die in een standaard dierenartsconsult niet altijd opvallen. Ze kunnen soms extra bevindingen aandragen voor de dierenarts en dat ook duidelijk en bondig formuleren.
Als een fysiotherapeut of een osteopaat of een chiropractor pijn op bewegingsbeperkingen vaststelt, dan kan dat soms ontzettend helpen bij het bespreken van de behandelopties met je dierenarts. Dat betekent dus absoluut niet dat je de dierenarts overslaat. Het betekent dat je zoveel mogelijk informatie verzamelt, zodat je een zo duidelijk en volledig mogelijk beeld hebt op het moment dat je bij de dierenarts bent.
En door samen te werken, jij als eigenaar, de dierenarts en de bewegingsexpert, krijg je een zo volledig mogelijk beeld en kan het best mogelijke behandelplan gemaakt worden. Ik heb heel veel besproken in deze aflevering en ik wil nu een paar belangrijke dingen samenvatten.
Ten eerste, pijn maakt meestal geen geluid.
De meeste honden piepen of janken niet als ze pijn hebben. In plaats daarvan laten ze subtiele gedrags, houdings- of bewegingsveranderingen zien. Niet alle achteruitgang is normale ouderdom.
Als je hond minder beweegt, activiteiten vermijdt die hij vroeger leuk vond of zich anders gedraagt, dan kan daar een onderliggende oorzaak voor zijn. Observeren is je beste hulpmiddel. Kleine details maken een groot verschil.
Het bijhouden van een dagboek, foto’s maken, video’s opnemen, dat kan enorm helpen om pijn vroegtijdig te herkennen.
En tenslotte, dierenartsen kunnen geen gedachten lezen. Pijn is lastig vast te stellen in een klinische setting in de praktijk, dus jouw waarnemingen zijn hierin echt essentieel.
Als je na dit allemaal beluisterd te hebben denkt ik herken sommige van deze signalen bij mijn hond, ga dan aan de slag met de dingen die ik je heb aangeraden, noteer wat je opvalt, maak video’s en plan eventueel een bezoek aan een dierenarts of een andere bewegingstherapeut. Het allerbelangrijkste, vertrouwen op je instinct. Als iets niet goed voelt, volg dan dat gevoel. Jij kent je hond beter dan wie ook.
Ik hoop dat deze aflevering je waardevolle inzichten heeft gegeven over het herkennen van pijn bij seniorhonden. Als je het nuttig vond, dan zou ik het fantastisch vinden als je deze podcast zou willen delen met anderen waarvan jij denkt dat ze er baat bij zouden kunnen hebben.
Hoe meer bewustwording we creëren, hoe meer honden we kunnen helpen om comfortabel en gelukkig oud te worden.
Ben je nieuwsgierig en wil je dieper begrijpen wat er gebeurt als je hond ouder wordt? In mijn online cursus Het Goud in Grijs leer je precies welke veranderingen je kunt verwachten, waar je op kunt letten en, misschien nog wel belangrijker, wat je zelf kunt doen om je hond zo comfortabel en gelukkig mogelijk te houden. De cursus geeft je niet alleen waardevolle theoretische kennis, maar ook praktische handvatten waar je meteen mee aan de slag kunt.
Wil je daar meer over weten? Kijk dan op hondopleeftijd.nl onder aanbod. En abonneer je op deze podcast zodat je geen enkele aflevering mist. Dank je wel voor het luisteren.
Ik hoop dat je er volgende keer weer bij bent. Tot dan!
