Een paar weken geleden heb ik afscheid moeten nemen van een dierbare hondenvriend. Niet een van mijn eigen honden, maar van een lieve vriendin en het voelde daarom wel als “eigen”. Ik heb heel veel leuke en lieve honden meegemaakt, maar dit was absoluut een van de allerliefste, zachtste en meest zorgzame honden die ik ooit heb mogen kennen. Zijn lichaam was op, en hoewel we wisten dat het moment naderde, kwam het uiteindelijk toch nog onverwacht. Zijn mens had de signalen goed in de gaten en kon de moeilijke beslissing nemen om hem los te laten, hoe hartverscheurend ook. Zo dapper.
Het afscheid was sereen en vredig. Toen ik arriveerde, was hij blij me te zien, en we hebben nog een tijdje zitten knuffelen. Daarna ging hij uitgestrekt op de grond liggen, bijna alsof hij wilde zeggen: “Kom maar op, ik ben er klaar voor.” Zijn overgang was rustig en zacht, precies zoals we het ons voor hem wensten.
Rouwen is een persoonlijk proces
Dit verlies komt voor mij in een jaar waarin ik al vaker afscheid heb moeten nemen. Het maakt me opnieuw bewust van hoe persoonlijk het rouwproces is. Hoewel mensen vaak de vijf rouwfases van Elisabeth Kübler-Ross (ontkenning, woede, onderhandelen, verdriet en acceptatie) doorlopen, is het zelden een lineair pad. Iedereen ervaart deze fasen op een eigen manier, en ze komen soms onverwachts weer terug. Rouwen is niet simpelweg een checklist afwerken, al zouden we dat soms bijna willen; vink alle vakjes aan en het is klaar – maar zo loopt het niet. Het is een reis met vele omwegen.
Schuldgevoelens horen er vaak bij
Op de een of andere manier lijken we als mensen altijd iets te vinden om ons schuldig over te voelen wanneer we een geliefde verliezen. Heb ik het wel goed gedaan? Had ik iets anders moeten doen? Wat als ik dit of dat gedaan had? Wat als ik dit of dat eerder in de gaten gehad had? Dat soort vragen speelt vaak door ons hoofd. Het is bijna alsof schuldgevoelens onlosmakelijk verbonden zijn met onze liefde en zorg. Daarnaast rouwen we niet alleen om wat we verloren hebben, maar ook om wat nooit meer zal komen: de momenten die we niet meer zullen delen, de herinneringen die we niet meer kunnen maken. Dit gemis is een diep en wezenlijk onderdeel van het rouwproces.
Verdriet heeft geen tijdlijn
Rouwen kent geen vaste tijdlijn en iedereen doet het op zijn eigen manier. Soms denken mensen dat het na een paar maanden “over” zou moeten zijn, alsof er een standaard duur is voor verdriet. Dat soort opmerkingen kunnen pijnlijk zijn en versterken alleen maar het gevoel van eenzaamheid in het rouwproces. De intensiteit of de mate van verdriet is geen afspiegeling van de diepte van onze liefde, en hoe iemand rouwt, hangt af van persoonlijke factoren zoals levenservaringen, persoonlijkheid, en eerdere verliezen. Het gaat niet om een wedstrijd in wie het diepst of het langst rouwt; het gaat om het vinden van een weg om verder te gaan met dit verlies als onderdeel van ons leven.
Steun van de omgeving
Hoewel het grootste deel van het rouwen meestal in jezelf, alleen, gebeurt, kan de steun van anderen een grote rol spelen. Een klein gebaar van iemand om je heen – een berichtje, een kaartje, of een simpel “ik denk aan je” – kan enorm helpen. Zelfs als de rouwende persoon niet reageert op zo’n bericht, komt het wel binnen. Vooral in de eerste periode na een verlies kunnen mensen zo in zichzelf gekeerd zijn dat het moeilijk is om contact te maken met de buitenwereld. Dat betekent echter niet dat steun en erkenning niet welkom zijn. Integendeel, het helpt om te weten dat er mensen zijn die aan je denken.
Wat kun je doen als je niet weet wat je moet zeggen?
Voor de omgeving kan het lastig zijn om om te gaan met iemand die rouwt. Het is begrijpelijk dat je niet altijd weet wat te zeggen, en misschien ben je bang iets verkeerds te zeggen. Toch kan een eenvoudig “ik denk aan je” al veel betekenen. Je hoeft het verdriet niet op te lossen, sterker nog, je kunt het niet oplossen. Alleen al laten weten dat je de rouwende ziet, begrijpt, en steunt, is vaak genoeg. Woorden kunnen het verlies niet wegnemen, maar ze kunnen absoluut helpen om het draaglijker te maken.
Tussen twee werelden
Het is een wonderlijke fase, als je net een dierbare (mens of dier) hebt verloren. Het is net of je tussen twee werelden leeft: de wereld waarin de geliefde er nog was en de nieuwe realiteit waarin deze er niet meer is. Het is een bijzondere en soms verwarrende fase. Hoe lang die fase duurt, verschilt per persoon, en het is belangrijk dat er ruimte is om dit in eigen tempo te verwerken.
Geen verkeerde manier van rouwen
Rouw kent geen regels. Het is een persoonlijk proces dat voor iedereen anders verloopt. Voor degene die rouwt: geef jezelf de tijd en de ruimte die je nodig hebt. Voor de mensen om hen heen: laat van je horen, al is het maar met een klein berichtje. Het simpele besef dat er mensen zijn die je zien en die met je meeleven, helpt vaak meer dan je denkt. En dat is uiteindelijk meer dan genoeg.
Dag lieve, lieve Buddy, dank je wel voor alles wat je gedaan en betekend hebt, voor je knuffels en je vertrouwen. We gaan je verschrikkelijk missen.
P.S. Voor wie hier meer over wil lezen: Marleen van Baal, bekend van o.a. Hersenwerk voor dieren en het boek “Lieve Hond, wat doe je met me” heeft er een heel boek over geschreven, dat op 16 november 2024 uitkomt: Lieve hond, ik rouw om jou.
